Theo quy định của Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001), Chính phủ có quyền ban hành hai hình thức văn bản của Chính phủ là nghị quyết và nghị định. Khác với Hiến pháp năm 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001), Điều 98 của Hiến pháp năm 2013 chỉ quy định chung chung: “Chính phủ ban hành văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của mình và kiểm tra việc thi hành các văn bản đó và xử lý các hành vi trái pháp luật. giấy tờ theo quy định của pháp luật”. Có lẽ cái “ngầm” về văn bản quy phạm pháp luật do Chính phủ ban hành sẽ được bổ sung trong Luật Tổ chức quyền lực Nhà nước 2015. Vấn đề này đã được giải đáp cụ thể tại Khoản 2 Điều 25 Luật Tổ chức Chính phủ. năm 2015 là: “Chính phủ chỉ đạo, kiểm tra Hội đồng nhân dân (HĐND) về việc thi hành Hiến pháp, luật, quyết định của Quốc hội, quy định, quyết định của Ủy ban thường vụ Quốc hội, mệnh lệnh và quyết định của Chủ tịch nước, sắc lệnh, nghị định của Chính phủ”. Từ quy định luật định này, có thể kết luận: “Chính phủ ban hành nghị định, mệnh lệnh”. Như vậy, so với Luật Tổ chức quyền lực Nhà nước 2001, thẩm quyền của Chính phủ ban hành văn bản quy phạm pháp luật trong Luật cơ cấu quyền lực nhà nước từ năm 2015 không thay đổi mà chỉ quy định loại gián tiếp.
2. Nghị quyết do người nào ban hành
Theo Luật Công bố Văn bản Pháp luật 2015, các cơ quan có thẩm quyền ra quyết định bao gồm:
– Hội nghị
– Ủy ban Thường vụ Quốc hội
– Chính phủ
– Quốc hội
– Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao
Ngoài ra, đối với nghị quyết liên tịch thì cơ quan có thẩm quyền ban hành gồm: Ủy ban thường vụ Quốc hội hoặc Chính phủ, Đoàn Chủ tịch Ủy ban trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam.
Tùy theo người ban hành mà quyết định có những chức năng nhất định, nhưng chủ yếu được ban hành để giải quyết hoặc giải quyết những công việc quan trọng của cơ quan nhà nước có thẩm quyền như:
+ Các nghị quyết do Quốc hội ban hành chủ yếu quyết định các phương án thuộc lĩnh vực kinh tế – xã hội, các chính sách liên quan đến tài chính, dân tộc, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, các vấn đề liên quan đến kế hoạch sử dụng ngân sách nhà nước…
+ Quyết định của Uỷ ban thường vụ Quốc hội được sử dụng để làm rõ nội dung của Hiến pháp, luật,…, kiểm soát việc thi hành Hiến pháp và các văn bản quy phạm pháp luật có giá trị pháp lý cao hơn;
+ Các nghị quyết của chính phủ chủ yếu nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến xây dựng, củng cố bộ máy nhà nước từ trung ương đến địa phương, giám sát cấp dưới trong việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật của cấp trên ban hành. Là cơ quan trực tiếp quyết định các chính sách về văn hóa, giáo dục, kế hoạch sử dụng ngân sách nhà nước, v.v.
Thực tế hiện nay, một số nghị định do Quốc hội ban hành được coi là văn bản cơ bản, tuy không chứa đựng nội dung quy phạm pháp luật nhưng lại là tiền đề để các bộ phận khác ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
3. Nội dung của Hiến pháp, luật và quyết định của Quốc hội:
Xét về nội dung, Hiến pháp, các luật, nghị định điều chỉnh quan hệ này có tính chất và phạm vi khác nhau, đó là:
Hiến pháp là văn bản quy phạm pháp luật có giá trị pháp lý cao nhất – đạo luật “mẹ” – quy định những vấn đề cơ bản nhất của nhà nước như: Chế độ chính trị, chế độ kinh tế, văn hóa, xã hội, quyền và nghĩa vụ. các dịch vụ cơ bản của công dân, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hệ thống các cơ quan trong bộ máy nhà nước. Vì vậy, Hiến pháp còn được coi là “cam kết tối cao” của nhà nước đối với nhân dân. Đây là cơ sở để hình thành khung pháp lý của quốc gia và là cơ sở để xây dựng pháp luật. Mọi văn bản quy phạm pháp luật phải tuyệt đối tuân thủ Hiến pháp. Ở nước ta, chỉ có Quốc hội mới có quyền sửa đổi Hiến pháp và việc sửa đổi đó phải được ít nhất hai phần ba tổng số đại biểu nhân dân tán thành (Điều 147 Hiến pháp 1992).
Bộ luật, luật của Quốc hội quy định những vấn đề cơ bản trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, tài chính, tiền tệ, ngân sách, thuế, dân tộc, tôn giáo, văn hóa, giáo dục, giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ, môi trường , đối ngoại, tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước, chế độ công vụ, cán bộ, công chức, quyền và nghĩa vụ của công dân. Nói cách khác, một bộ luật và các quy định được sử dụng để điều chỉnh các quan hệ công chúng cơ bản trong lĩnh vực đối nội và đối ngoại của đất nước. Các bộ luật, luật cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp theo ngành luật hoặc lĩnh vực pháp luật chuyên ngành, ví dụ: Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, Luật Hôn nhân và Gia đình, v.v. Luật học, mã và luật được gọi là luật; Sự khác biệt giữa mã và luật thường không lớn. Tuy nhiên, mã thường bao gồm các nhóm xã hội rộng lớn và toàn diện; Luật là xương sống của nghề luật. Ngoài ra, các bộ luật chính chứa các nguyên tắc chi phối các ngành luật liền kề. Chẳng hạn, có thể tham khảo các quy định của Bộ luật Dân sự khi xem xét quan hệ pháp luật hôn nhân và gia đình, quan hệ pháp luật thương mại, v.v.
Trong khi đó, văn bản quy phạm pháp luật có phạm vi điều chỉnh rất hạn chế. Một văn bản pháp luật không nhất thiết phải tạo ra một nhánh luật, vì một nhánh pháp luật duy nhất có thể sử dụng nhiều văn bản pháp luật làm cơ sở. Ví dụ, Luật tố tụng hành chính 2010 là nguồn chính của luật tố tụng hành chính; Nhưng luật thanh không tạo ra ngành luật riêng của mình.
Các quyết định của Quốc hội được sử dụng để điều chỉnh các nhóm xã hội có tầm quan trọng quốc gia và trong nhiều trường hợp có tính nhất thời và cụ thể. Có thể tạm chia các nghị quyết thành các nhóm sau: thứ nhất, nghị quyết được ban hành để giải quyết các nhiệm vụ phát triển kinh tế – xã hội; dự toán ngân sách nhà nước và phân bổ ngân sách trung ương; chỉnh lý ngân sách nhà nước; phê chuẩn dự toán ngân sách nhà nước; thứ hai, nghị quyết được sử dụng để ổn định chế độ làm việc của Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội, ví dụ quy định chế độ làm việc của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Đoàn đại biểu Quốc hội, người đại biểu nhân dân; thứ ba, nghị quyết dùng để phê chuẩn điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên; Thứ tư, nghị quyết còn giải quyết những vấn đề khác thuộc thẩm quyền của Quốc hội.
Theo cách này, các quyết định của Quốc hội được sử dụng để giải quyết những vấn đề cụ thể được quy định trong Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật và những vấn đề khác mà Quốc hội thấy cần thiết.
4. Hiệu lực của quyết định:
Theo quy định của Nghệ thuật. 156 của Luật công bố văn bản quy phạm pháp luật 2015, đối với các quyết định, thời điểm có hiệu lực toàn bộ hoặc một phần sẽ được ghi trong nội dung của từng quyết định.
– Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật không quy định thời điểm văn bản có hiệu lực mà chỉ đảm bảo về thời điểm có hiệu lực:
+ Đối với nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội, Chính phủ thì chậm nhất phải có hiệu lực thi hành sau 45 ngày, kể từ ngày văn bản này được thông qua hoặc ký ban hành;
+ Đối với nghị quyết do Hội đồng nhân dân ban hành thì phải có hiệu lực trước 10 ngày, kể từ ngày thông qua hoặc ký ban hành;
Tuy nhiên, đối với các Nghị quyết ban hành dưới dạng rút gọn thì có hiệu lực ngay khi được phê chuẩn hoặc ký ban hành.
– Mỗi giải pháp riêng lẻ sẽ nêu rõ rằng thời gian của hành động là khác nhau tùy thuộc vào nhu cầu và mức độ khẩn cấp của vấn đề.
5. Nghị quyết có phải là văn bản quy phạm pháp luật không?
Hiện vẫn còn nhiều quan điểm trái chiều về việc có nên coi Nghị quyết là văn bản quy phạm pháp luật hay không
Văn bản quy phạm pháp luật ở nước ta được chia thành ba loại chính:
– Tài liệu hợp pháp
– Văn bản chính
– Văn bản đặc biệt
Thứ nhất: Nghị quyết tồn tại như một tài liệu cơ bản
– Thực tế cho thấy, đối với một số nghị quyết của Quốc hội mà nội dung chủ yếu là đề ra chủ trương, chính sách, định hướng chiến lược thì đa số sẽ không có quy định. Nhưng các nghị quyết này sẽ được dùng làm căn cứ, tiền để các cơ quan cấp dưới ban hành văn bản quy phạm pháp luật.
Thứ hai: Nghị quyết tồn tại dưới hình thức văn bản cá biệt
Gọi là “cá nhân” nhưng nội dung của nghị quyết này chỉ được sử dụng một lần và không được áp dụng lại.
Vì vậy, có thể thấy Nghị quyết cũng được coi là văn bản quy phạm pháp luật ở Việt Nam hiện nay.
Phần kết luận: Theo quy định của pháp luật, chính phủ phải sử dụng hình thức văn bản như nghị quyết để giải quyết những vấn đề về nhiệm vụ, quyết định chỉ đạo điều hành phát triển kinh tế – xã hội trong từng thời kỳ, hình thức văn bản là nghị định. Quyết định của Quốc hội giải quyết những vấn đề cụ thể được quy định trong Luật bảo vệ pháp luật và pháp điển hóa và những vấn đề khác mà Quốc hội xét thấy cần thiết.
